#97 Taudhih Al-Hukmi : Hukum Solat Jenazah Tanpa Wuduk

#97 Taudhih Al-Hukmi : Hukum Solat Jenazah Tanpa Wuduk

Tarikh: 12/11/2025

Disediakan oleh: Unit Dirasat Ilmiah

Pendahuluan

Solat jenazah merupakan tuntutan fardu kifayah yang perlu dilaksanakan segera setelah jenazah dimandi dan dikafankan. Namun, dalam keadaan tertentu, terdapat jemaah yang tidak sempat mengambil wuduk untuk bersama jemaah menunaikan solat jenazah. Justeru itu, artikel ini akan menjelaskan hukum menunaikan solat jenazah tanpa wuduk.

Hukum Solat Jenazah Tanpa Wuduk

Terdapat perbezaan pendapat dalam kalangan ulama mengenai syarat sah solat jenazah, khususnya berkaitan keperluan wuduk sebelum menunaikannya. Ada yang berpendapat bahawa wuduk merupakan syarat sah solat jenazah, manakala sebahagian yang lain berpendapat sebaliknya. Perincian tersebut akan dijelaskan seperti berikut:

(1)    Wuduk Sebagai Syarat Sah Solat Jenazah

Menurut mazhab Shafi’i, solat jenazah tidak sah dilakukan tanpa wuduk kerana ia tertakluk kepada syarat sah solat sebagaimana solat fardu. Antara syarat sah solat adalah suci daripada hadas dan najis, menutup aurat dan menghadap kiblat. Perkara ini seperti dinukilkan oleh Imam al-Nawawi dalam kitab Majmu’ Syarh Muhazzab seperti berikut:

ومن شرط صحة ‌صلاة ‌الجنازة الطهارة وستر العورة لانها صلاة فشرط فيها الطهارة وستر العورة كسائر الصلوات^[1]

Maksudnya: Antara syarat sah solat jenazah adalah bersuci dan menutup aurat kerana ia (solat jenazah) merupakan solat yang disyaratkan padanya bersuci dan menutup aurat seperti solat-solat yang lain.

Perkara ini telah disepakati oleh para ulama mazhab Shafi‘i bahawa bersuci merupakan syarat sah solat jenazah:

يُشْتَرَطُ لِصِحَّةِ ‌صَلَاةِ ‌الْجِنَازَةِ طَهَارَةُ الْحَدَثِ وَطَهَارَةُ النَّجَسِ فِي الْبَدَنِ وَالثَّوْبِ وَالْمَكَانِ وَسَتْرُ الْعَوْرَةِ وَاسْتِقْبَالُ الْقِبْلَةِ إلَّا فِي شِدَّةِ الْخَوْفِ^[2]

Maksudnya: Syarat sah solat jenazah ialah suci daripada hadas, suci daripada najis pada badan, pakaian dan tempat serta menutup aurat dan menghadap kiblat kecuali dalam keadaan sangat takut.

Terdapat juga hadis yang diriwayatkan daripada Ibn Umar RA yang menyatakan bahawa antara syarat sah solat adalah suci daripada hadas:

لَا تُقْبَلُ ‌صَلَاةٌ ‌بِغَيْرِ ‌طُهُورٍ^[3]

Maksudnya: Solat tidak diterima tanpa bersuci.

(Hadis Riwayat Muslim)

Hadis ini telah disyarahkan dalam kitab al-Majmu’ Syarh al-Muhazzab menyatakan bahawa:

هِيَ شَرْطٌ فِي صِحَّةِ الصَّلَاةِ هَذَا مُجْمَعٌ عَلَيْهِ وَلَا تَصِحُّ صَلَاةٌ بِغَيْرِ طَهُورٍ إمَّا بِالْمَاءِ وَإِمَّا بالتيمم بشرطه سراء صَلَاةُ الْفَرْضِ وَالنَّفَلِ وَصَلَاةُ الْجِنَازَةِ وَسُجُودُ التِّلَاوَةِ وَالشُّكْرِ^[4]

Maksudnya: Ia adalah syarat sah solat. Perkara ini telah disepakati secara ijmak ulama bahawa tidak sah solat tanpa bersuci sama ada dengan air atau dengan tayammum yang memenuhi syaratnya sama ada solat fardu, solat sunat, solat jenazah, sujud tilawah dan sujud syukur.

Imam al-Syirbini menghuraikan makna قبول (penerimaan) dalam hadis di atas dengan:

والقبول يقال لحصول الثواب ولوقوع الفعل صحيحا وهو المراد هنا بقرينة الإجماع فالمعنى لا تصح صلاة إلا بوضوء^[5]

Maksudnya: Perkataan penerimaan dikatakan membawa maksud mendapat pahala (ganjaran) atau berlaku sesuatu amalan yang sah. Yang dimaksudkan di sini berdasarkan petunjuk ijmak ulama ialah solat tidak sah kecuali dengan wuduk.

Maka, jelaslah bahawa hukum solat jenazah tanpa wuduk adalah tidak sah mengikut pandangan mazhab Shafi’i.

(2)   Wuduk Bukan Syarat Sah Solat Jenazah

Terdapat sebahagian ulama yang menyatakan solat jenazah boleh dilakukan tanpa berwuduk sebagaimana dinukilkan oleh Amir bin Sharahil al-Sha’bi, Dawud bin Ali al-Asbahani (al-Zahiri) dan Ibn Jurayj al-Tabari bahawa:

أَنَّ الصَّلَاةَ عَلَى الْمَيِّتِ دُعَاءٌ لَا يَفْتَقِرُ إِلَى طَهَارَةٍ^[6]

Maksudnya: Bahawa solat ke atas jenazah itu hanyalah doa, maka ia tidak memerlukan kepada bersuci (suci dari hadas).

Perkara ini juga dinukilkan dalam kitab al-Najmu al-Wahhaj fi Sharh al-Minhaj, Muhammad Ibn Jarir al-Tabari menyatakan bahawa mengikut pandangan al-Sha’bi dan golongan Syiah:

 ‌تصح ‌من ‌غير ‌طهارة ‌مع ‌إمكان ‌الوضوء ‌والتيمم لأنها دعاء^[7]

Maksudnya: Solat jenazah sah dilakukan tanpa bersuci (wuduk dan tayammum), sekalipun berkemampuan untuk berwuduk dan bertayammum kerana ia hanyalah doa.

Menurut pendapat ini, solat jenazah boleh dilakukan tanpa berwuduk kerana ia merupakan doa yang tidak perlu kepada syarat bersuci.

Pandangan Terpilih

Berdasarkan kepada perbahasan kedua-dua pendapat di atas, kami berpandangan  bahawa solat jenazah hendaklah dilakukan dengan berwuduk (bersuci) sebagai syarat sah solat jenazah. Hal ini kerana menurut Imam al-Mawardi pendapat kedua yang menyatakan boleh solat jenazah tanpa wuduk adalah menyalahi ijmak (kesepakatan ulama), maka ia tidak boleh diambil perhatian^[8].

Selain itu, menurut Imam al-Ramli dalam Nihayah al-Muhtaj, beliau menjelaskan bahawa kenyataan Imam al-Nawawi yang mewajibkan wuduk sekalipun dalam solat jenazah adalah bertujuan untuk menolak pandangan al-Sha’bi yang mengharuskan solat jenazah tanpa bersuci kerana dianggap sebagai doa semata-mata. Beliau menyatakan:

(وَلَوْ صَلَاةَ جِنَازَةٍ) ‌إنَّمَا ‌قَالَ ‌ذَلِكَ ‌قَصْدًا ‌لِلرَّدِّ ‌عَلَى ‌الشَّعْبِيِّ ‌حَيْثُ ‌قَالَ ‌بِجَوَازِهَا ‌مَعَ ‌الْحَدَثِ؛ لِأَنَّهَا دُعَاءٌ^[9]

Maksudnya: Frasa “walaupun solat jenazah” (disebut oleh Imam al-Nawawi) adalah dengan tujuan untuk menolak pendapat al-Sha’bi. Hal ini kerana al-Sha’bi berpendapat solat jenazah boleh dilakukan dalam keadaan berhadas kerana ia hanyalah doa semata. 

Perkara ini menjelaskan bahawa pandangan al-Sha’bi ditolak kerana bertentangan dengan ijmak ulama yang telah menetapkan tidak sah solat jenazah tanpa berwuduk.

Kesimpulan

Solat jenazah tetap tertakluk kepada syarat sah solat iaitu bersuci daripada hadas. Berdasarkan pandangan mazhab Shafi’i, ia tidak sah tanpa wuduk atau tayamum. Pandangan yang menganggap solat jenazah hanyalah doa dan tidak memerlukan taharah (bersuci) adalah tertolak kerana menyalahi ijmak. Oleh itu, tidak harus solat jenazah tanpa wuduk.