#49 Taudhih Al-Hukmi : Status Hadis Permulaan Bulan Ramadhan Adalah Rahmat, Pertengahannya Adalah Pengampunan Dan Pengakhirannya Bebas Daripada Neraka

Tarikh: 5 April 2024

Disediakan oleh: Ahmad Mursyid bin Azhar

Pendahuluan 

Bulan Ramadhan merupakan salah satu bulan dalam Islam yang sering ditunggu-tunggu oleh umat Islam pada setiap tahun. Bulan Ramadhan adalah bulan yang digalakkan kepada umat Islam untuk memperbanyak ibadah dan amalan soleh. Terdapat beberapa hadis yang menerangkan tentang kelebihan yang ada pada bulan Ramadhan. Salah satu hadis yang sering disampaikan adalah hadis yang menyatakan bahawa “bulan Ramadhan permulaannya adalah rahmat, pertengahannya adalah pengampunan dan pengakhirannya bebas daripada neraka”. Oleh itu, artikel ini akan membincangkan status hadis tersebut.

Hadis-hadis Permulaan Bulan Ramadhan Adalah Rahmat, Pertengahannya Adalah Pengampunan Dan Pengakhirannya Bebas Daripada Neraka.

Berdasarkan penelitian yang telah dilaksanakan, terdapat dua riwayat bagi hadis yang menyatakan bahawa “bulan Ramadhan permulaannya adalah rahmat, pertengahannya adalah pengampunan dan pengakhirannya bebas daripada neraka”.

1.         Hadis daripada Abu Hurairah RA, bahawa Rasulullah SAW telah bersabda:

‌ ‌أَوَّلُ ‌شَهْرِ ‌رَمَضَانَ ‌رَحْمَةٌ، وَأَوْسَطَهُ ‌مَغْفِرَةٌ، وَآخِرُهُ عِتْقٌ مِنَ النَّارِ

Maksudnya: Permulaan bulan Ramadhan adalah rahmat, pertengahannya adalah pengampunan dan pengakhirannya bebas daripada neraka.

Hadis ini diriwayatkan oleh Ibnu Abi Dunya dalam Fadha’il Ramadhan^[1] dan juga al-ʿUqaili dalam al-Dhuʿafa’^[2] melalui riwayat Sallam bin Sulaiman bin Sawwar daripada Maslamah bin al-Salt daripada al-Zuhri daripada Abu Salamah daripada Abu Hurairah RA. Sanad hadis ini adalah dhaif disebabkan oleh Maslamah bin al-Salt dan juga Sallam bin Sulaiman bin Sawwar.

Maslamah bin al-Salt beliau ialah Maslamah bin al-Salt al-Shaibani. Para imam hadis berbeza pendapat dalam menetapkan peringkat dhaif beliau. Menurut Abu Hatim, beliau adalah seorang yang ditinggalkan periwayatan hadisnya (matruk al-hadith)^[3]. Manakala menurut Ibnu Adi, beliau adalah seorang yang tidak dikenali (laysa bi al-maʿruf)^[4]. Akan tetapi, Ibnu Hibban menyenaraikan Maslamah bin al-Salt dalam kitab al-Thiqat^[5] dan tidak pula dinyatakan dalam al-Majruhin. Periwayatan beliau juga direkodkan dalam kitab Fadha’il al-Sahabah^[6] karangan Ahmad bin Hanbal. Kesimpulannya beliau adalah seorang yang dhaif bukan pula matruk. Manakala tajrih daripada Abu Hatim tidak diterima kerana beliau seorang yang mutasyaddid. Bahkan Maslamah bin al-Salt bukanlah perawi yang sepakat ulama hadis meninggalkan periwayatannya.

Sallam bin Sulaiman bin Sawwar juga dhaif. Menurut Abu Hatim, beliau seorang yang tidak kuat pada hafalannya (laysa bi al-qawiy)^[7]. Kata Ibnu Hajar al-Asqalani dalam Taqrib al-Tahzib: “dhaif”^[8]. Oleh itu, sanad hadis ini melalui riwayat Abu hurairah RA adalah dhaif.

2.         Hadis yang panjang daripada Salman al-Farisi RA, sabda Rasulullah SAW dalam khutbah Baginda:

‌أَوَّلُهُ ‌رَحْمَةٌ، وَأَوْسَطُهُ ‌مَغْفِرَةٌ، وَآخِرُهُ عِتْقٌ مِنَ النَّارِ

Maksdunya: Permulaanya (Ramadhan) adalah rahmat, pertengahannya adalah pengampunan dan pengakhirannya bebas daripada neraka.

Hadis ini diriwayatkan oleh Ibnu Abi Dunya dalam Fadha’il Ramadhan^[9], Ibnu Khuzaimah dalam Sahih^[10] beliau, al-Muhamili dalam Amali^[11] beliau, Ibnu Shahin dalam Fadha’il Ramadhan^[12] dan al-Baihaqi dalam Shuʿab al-Iman^[13] melalui riwayat Ali bin Zaid bin Judʿan daripada Saʿid bin al-Musayyib daripada Salman al-Farisi RA.

Sanad hadis melalui riwayat Salman al-Farisi RA ini juga dhaif disebabkan Ali bin Zaid bin Judʿan. Kata Abu Hatim dalam al-Jarh Wa al-Taʿdil^[14]: “beliau bukanlah seorang yang kuat hafalannya, ditulis hadisnya dan tidak dijadikan sebagai hujjah”. Kata Ibnu Adi^[15]: “beliau seorang yang dhaif ditulis hadisnya”.

Kesimpulan

Berdasarkan penelitian yang telah dijalankan, hadis yang menyatakan bahawa “bulan Ramadhan permulaannya adalah rahmat, pertengahannya adalah pengampunan dan pengakhirannya bebas daripada neraka” adalah hadis daripada Abu Huraira RA dan Salman al-Farisi RA. Kedua-dua riwayat ini dihukumkan sebagai dhaif pada sanad mereka. Walaupun begitu, hadis ini dapat dihukumkan sebagai hasan lighayrih disebabkan kedua-dua riwayat tersebut yang saling menguatkan antara satu sama lain.